28 Mayıs 2009 Perşembe

TATLI KRİZİ/İSTEĞİ VE ŞEKER

..REAKTIF HIPOGLISEMI (SEKER DUSMESI)

Yemek sonralari kan sekeri dusuklugu, yasami cok kotu etkileyen, enerjiyi dusuren, halsizlik, yorgunluk ve bas donmesi yapan, is verimini dusuren ve sizi kizgin, ofkeli, sabirsiz bir hale getiren bir durumdur. Cok sik olmasina ragmen uzerinde pek durulmayan onemli bir hastaliktir. Kilo veremeyen kisilerin cogunda reaktif hipoglisemi vardir.
Gun icinde acikma ataklari oluyor ve sekerli gidalara saldiriyorsaniz; ogleden sonralari bas agrisi varsa; uykudan birkac saat sonra gece yarisi uyaniyor ve zor uyuyabiliyorsaniz; kotu ruyalar goruyor ve devamli bir yorgunluk varsa; ogleden sonra caniniz seker veya kahve icmeyi cok istiyorsa; bas donmeleri varsa; yemek yiyinceye kadar halsizlik ve yemek gecikince kendinizi bitkin hissediyorsaniz; halsizliginiz yemek yiyince duzeliyorsa; yemek gecikince ellerde titreme ve carpinti oluyorsa; cok duygusalsaniz, cabuk sinirleniyor ve kontrolunuzu kaybediyorsaniz; yemek onceleri cok huzursuzsaniz; yemeklerden sonra uyku basiyor ve gun boyu uyukluyorsaniz, bu belirtiler kahvalti oncesi de oluyorsa, kan sekerinizde dusukluk olabilir. Bunun baslica nedeni de dengesiz beslenme, fazla karbonhidratli, nisastali gidalar ve seker yeme, stres ve asiri kafein alimi (kahve, cay, kola) veya ailenizde seker hastaligi olmasidir. Stresli kisilerde kortizol ve adrenalin hormonlari fazla salgilanarak insulin direnci gelismesine yani insulinin etki edememesine neden olurlar. Kanda potasyum dusuklugu de insulin direncine neden olabilir. Insulinin iyi calismasi icin kanda potasyum duzeyi 4 mEq/L den fazla olmalidir.
Kilolu kisilerde hipoglisemi ataklari daha fazla gorulurse de, normal kilolu ancak egzersiz yapmayan ve depresyon yasayan kisilerde de kan sekeri dusuklugu olabilir. Bu kisilerin bir kismi psikolog ve psikiyatrlarda depresyon tedavisi gorurler. Kan sekerinde dusme, genellikle sabah saat 11.00 ve ogleden sonra saat 16.00 civarinda daha sik olur. Bu hastalar bu saatlerde biraz daha yorgun olurlar, hafif bas agrisi, depresyon ve derin bir aclik hissederler. Bu nedenle de, bu saatlerde cikolata, kek, pasta, kurabiye yer veya kola icerler. Bu gidalari alan kisinin sikayetlerinde hafif bir duzelme olur. Sabah saat 11.00’de olusan kan seker dusuklugunun nedeni sabah kahvaltida yenen sekerli ve nisastali gidalardir. Ogle yemeginde yenen tatli ve nisastali gidalar da ogleden sonra, saat 16.00’da kan sekeri dusmesine neden olur. Buna karsilik sabah ve ogleyin proteinli gida alanlarin kan sekerinde pek dusme olmaz. Kan sekeri dusunce yenen sekerli gidalar 30-60 dakika sureyle bir rahatlik saglar, ama daha sonra kan sekeri tekrar duser. Sonunda bu kisiler gun icinde kan sekerinde yukselme ve dusmeler yasar ve bol miktarda seker, cikolata ve buna benzer sekerli gidalar tuketirler. Bu kisiler sabah kalktiklarinda huzursuzdurlar, kavga etmeye ve tartismaya egilimlidirler. Bir seyler yedikten sonra rahatlarlar
Bazi kilolu kisiler ise diyete basladiktan sonra, bas donmesi ve aclik ataklari ortaya ciktigi icin diyeti birakirlar. Bunun nedeni kan sekerinin dusmesidir. Kan sekerinin dusmesini onlemek icin, tam tahil urunleri (tam bugday ekmegi, cavdar gibi), sebze ve meyve yemelidir. Bu kisiler diyet yaparken uc ana ogun uc ara ogun yemek yemelidirler.
Hipoglisemi-seker dusmesi ataklarinin olmasi stres hormonlarini yani adrenalini artirir ve anksiyete, panik atak ve depresyon gibi psikoloji sikintilar ortaya cikar.
Kisaca ozetlersek, kan sekeri dusmelerine tip dilinde hipoglisemi denir ve bu kisilerde su belirtiler ortaya cikar:
• Halsizlik, bitkinlik
• Psikolojik durumda degisiklik
• Sinirlilik
• Bas agrisi
• Ellerde titreme
• Bulanti
• Gormede bulaniklik veya cift gorme
• Soguk terleme
• Carpinti, kalp atimlarini hissetme
• El ve ayakta cozulme, ic titremesi ve kas agrilari
• Bas donmesi
• Soluk ve terli bir gorunum
• Ani baslayan bir yorgunluk hissi
• Siddetli yorgunluk
• Ic ezilmesi ve yeme istegi
• Isteksizlik
• Anksiyete, depresyon ve kontrolu kaybetme
• Allerjiler (astim, saman nezlesi ve ciltte alerjik bulgu egilimi)
• Bazi seylerden korkma (fobi)
• Uykusuzluk
• Sekerli gidalara saldirma
• Unutkanlik
• Sebepsiz yere aglama
• Siddetli kan sekeri dusmelerinde bayilma ve koma


Geceleri uykuda kan sekeri dusuyorsa su belirtiler gorulebilir:

• Huzursuz bir sekilde uyanmak
• Pijama, gecelik ve yastik kiliflarinin terden islanmasi
• Hizli kalp carpintisi ile uyanma
• Huzursuzluk ve uykuya dalamama
• Sabah bas agrisi ile uyanma
• Unutkanlik
• Usume ve ellerde sogukluk
• Bazen karin agrisi ve kilo alamama da olabilir
• Sersem bir sekilde uyanma veya sabah uyanmada zorluk

Bu tur sikayetleri olan kisilerin gece, sabaha karsi 02.00 civarinda kan sekerini olcmek gerekir.
Kan sekeri dustugunde hemen 1-2 kesme seker yenmesi gerekir. Durum bununla duzelmiyorsa, hemen bir acil servise basvurulmali ve serum takilmalidir.
Yukaridaki belirtileri sik sik yasayan kisilerde hipogliseminin nedeni arastirilmalidir.

Hipogliseminin nedenleri sunlar olabilir:

• Kanda insulinin yuksek olmasi (insulin direnci)-asiri kilo
• Kortizol dusuklugu (bobrek ustu bezinin az calismasi)
• Tiroid bezinin az calismasi (hipotiroidi)
• Pankreasta insulinoma denen tumor olmasi veya pankreas iltihabi (pankreatit)
• Bobrek ve karaciger hastaligi
• Beyinde bulunan ve bircok hormon salgilayan Hipofiz bezinin az calismasi
• Seker hastaliginin baslangicinda
• Mide ameliyati gecirmis olmak
• Alinan sekerli gidaya reaksiyon olarak (reaktif hipoglisemi)
• Cok alkol almak
• Uzun sure stres altinda kalmak
• Cok dusuk kalorili diyet yapmak
• Kisa zamanda cok kilo vermek
• Sekerli gidalari cok yemek
• Yetersiz gida alip asiri egzersiz yapmak
• Asiri sigara icmek
• Kafeinli icecekler (kahve,cay, kola) ve fazla cikolata yemek

Bu nedenlerin arastirilmasi ve nedene uygun tedavi yapilmasi gerekir. Uzun sureli seker yukleme testi (Oral glukoz tolerans testi) (OGTT) teshiste faydali bir yontemdir. Bu testte kisiye once 75 gram glukoz icirilir ve yarim saat, 1 saat, 2 saat, 3 saat sonra kan sekerine bakilir. Alinan bu kanlarda, kan sekerinin 80 mg/dl’nin altina inmesi reaktif hipoglisemi oldugunu gosterir. Normal bir kiside OGTT sirasinda seker icildikten yarim saat sonra, kan sekeri 100 mg/dl civarinda, 1 saat sonra 120 mg, 2 saat sonra 140 mg civarinda olur ve 3. ve 4. saatlerde aclik seviyesi olan 80-90 mg/dl’ye duser. Kan sekeri dusunce mide ve bagirsaklarda ritmik kas kasilmasi baslar ve aclik hissedilir. Anormal aclik hissinde kasilma daha fazla olur ve kramp ve agri yapabilir.

Kan sekeri dusuklugunden kurtulmak icin GI diyeti uygulamak gerekir. Bu kisilere onerilerimiz sunlardir:

• Yemekler az ve sik yenmeli, proteinden zengin, ancak dusuk glisemik indeksli karbonhidratlar (kan sekerini yukseltmeyen) yenmelidir
• Seker dusmesi ataklari sik oluyorsa, yemek araliklari uc saatten fazla olmamalidir (Gunde 3 ana ogun 3 ara ogun alinmalidir)
• Rafine gidalar (beyaz ekmek, patates puresi ve seker gibi) gidalar yenmemelidir
• Protein alimi (beyaz et, balik) biraz artirilmalidir ve ozellikle kahvaltida yumurta, et, peynir ve balik gibi proteinler alinmalidir.
• Tam tahil, bakliyat, sebze ve meyveye dayali bir beslenme uygulanmalidir. Ceviz, badem tuketimi artirilmalidir (diger gidalardan az yiyerek)
• Kahve, cay, sigara, kola gibi kan sekerini dusuren iceceklerden uzak durmalidir
• Yatmadan once hafif bir ara ogun alinmalidir
• Sut ve sut urunleri azaltilmalidir
• Gunde 6-8 bardak su icilmelidir
• Egzersiz yapilmalidir
• E vitamini, B6 vitamini ve C vitamini alinmasi, avokado yenmesi kan sekeri dusuklugune faydali olur. Ozellikle B6 vitamini bu konuda cok faydalidir.
• Kan krom ve magnezyum duzeylerinde eksiklik varsa, bunlar ilave olarak alinmalidir. Krom alimini artirmak icin mantar, brokkoli, tavuk, sert peynirler diyette olmalidir.


Kan Sekeri Dusuklugu ve Psikoloji Durum Arasindaki Iliski

Vucudumuzdaki diger organlarin aksine beyin yuksek oranda enerjiye ihtiyac duyar. Vucut agirliginin %2’sini olusturdugu halde, yakilan enerji veya kalorinin %20’si beyin tarafindan kullanilir. Agirligina oranla bu kadar yuksek enerji tuketen beyinde enerji depolanmaz. Beynin kullanacagi enerji devamli olarak kan damarlari ile saglanan kan sekeri ile olur. Diger bir deyimle beyin devamli olarak kan sekerine ihtiyac duyar ve az seker gitmesi durumunda calismasi azalir. Bunun sonucunda da unutkanlik ve psikolojik bozukluklar ortaya cikabilir. Beyinde olusan asetilkolin maddesinin hatirlama islevi acisindan buyuk onemi vardir. Beyine giden seker, asetilkolin yapimini artirarak hatirlamada etkili olmaktadir. Zaten Alzheimer hastaliginin tedavisinde de, kolin iceren sinirlerin etkisi artirilarak unutkanlik tedavi edilmeye calisilir. Kan sekeri ile kisinin performansi arasinda iyi bir iliski vardir. Kahvalti yapmayan ogrencilerin okul performanslari ve hatirlama yetilerinin iyi olmadigi, yapilan bilimsel calismalarla ortaya konmustur. Kan sekerinin normal olmasi bu faydalari saglarken, seker hastaliginda oldugu gibi fazla olmasi da beyin faaliyetlerini bozmaktadir.


Kan sekerinin psikolojik durum ile iliskisi de bilinmektedir. Bircok insan sikintili ve uzuntuluyken tatli seyler yemek ister. Bazilari sekerli seyler yiyince sakinlesirler. Bunun nedeni, beyinde mutluluk veren serotonin hormonunun artmasidir. Depresyondaki kisilere verilen ilaclar da, beyinde serotonin duzeyini artirmaktadir. Karbonhidratlari cok az yiyen kisilerin sinirli oldugu da ortaya konmustur. Bu bilgiler bize, kan sekeri dusuklugunun kisilerin davranisini ve psikolojik durumunu etkiledigini gostermektedir. Kan sekerinin normal olmasi beynin iyi calismasi icin gereklidir. Kan sekerinin dusmesi veya yukselmesi beyin faaliyetlerini bozmaktadir.

SEKER DUSUKLUGUNUZ VARSA, TATLI KRIZI VARSA GI DIYETI YAPINIZ. Prof Dr Metin Ozata nin GI DİYETI kitabi, Erko yayincilik, 2007

Http.//www.gidiyeti.webs.com

0 yorum: